Η φλεγμονή ως θεραπευτική διαδικασία

Γράφτηκε από τον  Τσουκαλάς Δημήτρηςς  

• 
  

Στο μικροσκόπιο!

Στο άρθρο που ακολουθεί αναλύεται ο πραγματικός ρόλος της φλεγμονής, όπως και τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται, οι φάσεις της εξέλιξής της και τα στάδια της επούλωσής της.

Όταν ακούμε τον όρο φλεγμονή το μυαλό μας πηγαίνει αυτόματα σε κάποιο πρόβλημα υγείας. Αν και αυτό είναι σωστό, γιατί η φλεγμονή συνδέεται με όλα σχεδόν τα προβλήματα υγείας, υπάρχει όμως ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που συνήθως διαφεύγει. Αυτό που διαφεύγει είναι το γεγονός ότι η φλεγμονή δεν είναι το πρόβλημα, αλλά η λύση σε ένα πρόβλημα που προηγήθηκε.

Παρότι αυτή η διαφορά φαντάζει απλή από μόνη της, μπορεί να αλλάξει εντελώς την οπτική τόσο του ασθενούς για το πώς βλέπει τη νόσο του, αλλά και την ίδια την κλινική αντιμετώπιση του προβλήματος από την πλευρά του γιατρού.

Ως φλεγμονή ορίζεται η προσπάθεια του οργανισμού να επιδιορθώσει μία βλάβη και χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα, πόνο, οίδημα (πρήξιμο), θερμότητα και απώλεια λειτουργικότητας. Πρόκειται για τα πρώτα κλινικά σημεία που απομνημονεύει κάθε φοιτητής της ιατρικής στο πανεπιστήμιο. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά είναι τα ίδια για όλους τους ιστούς και απλά αλλάζει ο χαρακτήρας και η ένταση ανάλογα με το όργανο που αφορούν.

Υπάρχει όμως κάποια λογική πίσω από αυτά τα συμπτώματα; Γιατί εμφανίζονται κάθε φορά απαράλλαχτα, ανεξάρτητα από τον τύπο ιστού που έχει υποστεί βλάβη;

Μία τοπογραφική προσέγγιση

Η υπάρχουσα κατάταξη των ασθενειών στην ιατρική ανατρέχει στον 17ο αιώνα. Λόγω έλλειψης γνώσης για τα πραγματικά αίτια των νοσημάτων, η πιο πρακτική και εφικτή τότε προσέγγιση του θέματος ήταν ο τοπογραφικός χαρακτηρισμός. Η περιγραφή και κατάταξη, δηλαδή, ενός νοσήματος σύμφωνα με το σημείο του σώματος που έπασχε.
Χρησιμοποιήθηκαν, λοιπόν, δύο βασικές καταλήξεις που και οι δύο συνδέονται με τη φλεγμονή -άλγος (πόνος) και -ίτιδα (φλεγμονή).

Έτσι, έχουμε την εξής περιγραφική εικόνα σήμερα για τα διάφορα νοσήματα υγείας:
γαστραλγία: πόνος στο στομάχι
γαστρίτιδα: φλεγμονή στο στομάχι
Με την ίδια λογική έχουμε: αρθραλγία και αρθρίτιδα, κεφαλαλγία και εγκεφαλίτιδα, δερματίτιδα, οσφυαλγία, ωταλγία και ωτίτιδα, ρινίτιδα, κολίτιδα, δερματίτιδα κ.λπ.

Πρόκειται, λοιπόν, για την περιγραφή ενός προβλήματος υγείας με βάση τη θέση εμφάνισης των συμπτωμάτων. Ο συγκεκριμένος τρόπος κατάταξης είναι πολύ πρακτικός και μας επιτρέπει να παρέμβουμε άμεσα σε ένα οξύ πρόβλημα υγείας που κάνει τον ασθενή να υποφέρει ή που απειλεί και τη ζωή του. Ο γιατρός μπορεί να επέμβει άμεσα και ανακουφιστικά χορηγώντας την κατάλληλη αγωγή που θα καταστείλει ή θα μειώσει τα συμπτώματα ή και την αιτία (αιμορραγία, κάταγμα, θρόμβος) που ταλαιπωρούν τον ασθενή ή απειλούν τη ζωή του.

Μέχρι και λίγες δεκαετίες πριν, τα νοσήματα και τα προβλήματα υγείας ήταν στη πλειοψηφία τους οξέα. Αυτό σημαίνει ότι είχαν μία διάρκεια κάτω των 3-6 μηνών. Λοιμώδη νοσήματα, πνευμονίες, φυματίωση, χολέρα, τύφος ήταν οι κύριοι παράγοντες νοσηρότητας.Η εικόνα αυτή σήμερα έχει αλλάξει κυρίως λόγω των βελτιώσεων στις συνθήκες υγιεινής (93%) και την ανακάλυψη αποτελεσματικότερων θεραπειών (7%), όπως τα αντιβιοτικά, που αφορούν οξέα και επείγοντα νοσήματα. Σήμερα, λοιπόν, η υγεία μας δεν απειλείται από οξείες, αλλά από χρόνιες ασθένειες.

Επούλωση και φλεγμονή

Σε ένα οξύ νόσημα είναι αρκετό να καταστείλουμε την ένταση των συμπτωμάτων, ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να επουλώσει μέσα από τη διαδικασία της φλεγμονής την πάσχουσα περιοχή. Σε μία χρόνια κατάσταση όμως αυτή η ικανότητα έχει απολεσθεί είτε γιατί η ταχύτητα βλάβης είναι μεγαλύτερη από την ικανότητα του οργανισμού να επουλώσει είτε γιατί το σώμα δεν έχει τα απαραίτητα συστατικά για να ολοκληρώσει αυτή τη διαδικασία.

Αυτό ήταν γνωστό από την αρχαιότητα και γι' αυτό ο Ιπποκράτης αναφέρει ως βασική αρχή της ιατρικής το «Οφελέειν ή μη Βλάπτειν». Όταν ο γιατρός προξενεί μεγαλύτερο όφελος παρά βλάβη, ο ασθενής θεραπεύεται. Αυτό προϋποθέτει, λοιπόν, ότι το σώμα έχει την τάση να ισορροπήσει στην καλύτερη δυνατή κατάσταση υγείας που μπορεί να επιτύχει υπό τις υπάρχουσες συνθήκες. Πράγματι καμία ιατρική πράξη δεν θα ήταν εφικτή, αν το ανθρώπινο σώμα δεν είχε αυτή την ιδιότητα: να επουλώνει και να διορθώνει από μόνο του τις βλάβες που έχει υποστεί. Η διαδικασία επούλωσης και επιδιόρθωσης είναι η φλεγμονή και η σύγχρονη ιατρική έχει πλέον καταγράψει με μεγάλη ακρίβεια τα στάδια και τα βήματα που τη χαρακτηρίζουν.

Φάσεις εξέλιξης της φλεγμονής

Το παρακάτω διάγραμμα περιγράφει τα στάδια και τους χρόνους που διατρέχει οποιοσδήποτε ιστός έχει υποστεί βλάβη:

1. Κατά τη στιγμή της βλάβης και αμέσως μετά οι πρώτες ενέργειες που κάνει το σώμα είναι η σύσπαση των αγγείων και η ενεργοποίηση των μηχανισμών πήξεων, ώστε να προλάβει οποιαδήποτε απώλεια αίματος.
2. Το επόμενο βήμα είναι να διαστέλλει τα αγγεία, ώστε να φτάσει περισσότερο αίμα στο πάσχον σημείο και να αυξηθεί η παροχή σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά.
3. Ενεργοποιούνται και καταφθάνουν στην περιοχή λευκά αιμοσφαίρια για να μειώσουν την πιθανότητα μόλυνσης από την υπέρμετρη ανάπτυξη μικροβίων αρχικά και την απορρόφηση υπολειμμάτων στη συνέχεια.
4. Η αυξημένη παροχή αίματος προκαλεί ερυθρότητα, αύξηση της θερμοκρασίας και οίδημα στην περιοχή, ενώ απελευθερώνονται ουσίες που προκαλούν πόνο και περιορίζουν τη λειτουργικότητα του ιστού σε μία προσπάθεια που κάνει το σώμα για να θρέψει και να προστατέψει την πάσχουσα περιοχή. Ο πόνος έχει τη λογική να ακινητοποιηθεί και να προστατευτεί το πάσχον όργανο ή ιστός.
5. Ξεκινάει η παραγωγή νέων ιστών με τον πολλαπλασιασμό κυττάρων στην περιοχή.
6. Ακολουθεί η φάση της σύσπασης που έχει σκοπό να αποβάλει τα υγρά που συσσωρεύτηκαν λόγω της αυξημένης παροχής αίματος στις προηγούμενες φάσεις.
7. Μετά τη φάση της σύσπασης έχουμε διαδικασίες που οδηγούν στην αναδόμηση των ιστών και σε αυτό το σημείο έχει αποκατασταθεί το 50% της αρχικής λειτουργικότητας. Θα χρειαστούν αρκετοί μήνες έως και πάνω από 2 χρόνια για την πλήρη αποκατάσταση ανάλογα με την έκταση και την ένταση της βλάβης.

Μετά την αποπεράτωση της διαδικασίας επούλωσης, το σύνηθες είναι οι νέοι ιστοί να έχουν αυξημένες αντοχές και καλύτερη λειτουργικότητα από τους αρχικούς. Αυτή είναι και η διαδικασία που χρησιμοποιούμε κατά την άσκηση, όπου το σώμα σταδιακά και ελεγχόμενα προσαρμόζεται σε αυξημένα επίπεδα λειτουργικότητας.

Αυτά τα επτά στάδια επούλωσης είναι κοινά για όλους τους ιστούς και αυτό που στ' αλήθεια αλλάζει είναι τα συμπτώματα, ανάλογα με το όργανο ή τον ιστό που φλεγμαίνει. Είναι, λοιπόν, ζωτικής σημασίας η ολοκλήρωση αυτού του κύκλου για την επίτευξη ίασης και κάθε ολοκληρωμένη θεραπεία μπορεί να φέρει στην επιφάνεια σημεία φλεγμονής.

Ο σημερινός στόχος της ιατρικής

Ο σημερινός στόχος της ιατρικής δεν είναι, λοιπόν, να διακόψει τη διαδικασία της φλεγμονής, αλλά να της επιτρέψει να ολοκληρωθεί με τη μεγαλύτερη ασφάλεια και με τον πιο ανώδυνο τρόπο για τον ίδιο τον ασθενή.

Μέχρι και 50 χρόνια πριν η καλύτερη τότε βιοχημική κατάσταση των ανθρώπινων σωμάτων επέτρεπε την απλή διαχείριση των συμπτωμάτων από πλευράς του γιατρού. Η ανάρρωση συνίστατο κυρίως σε ξεκούραση, καλή διατροφή και καταστολή των συμπτωμάτων, μέχρι ο ασθενής να ιαθεί πλήρως.

Σήμερα που η βιοχημική ισορροπία τόσο του πλανήτη όσο και των έμβιων όντων που τον κατοικούν έχει διαταραχθεί σημαντικά και παρά την ανακάλυψη πιο ισχυρών φαρμακευτικών αγωγών, αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Όσο και να καταστέλλουμε τα συμπτώματα, πράγμα πολλές φορές απαραίτητο μέχρι να βελτιωθεί η γενική εικόνα του ασθενούς, δεν φτάνει για να επανέλθει η υγεία.

Έχω επανειλημμένως σε χιλιάδες περιστατικά διαπιστώσει ότι μόνο με την παράλληλη αποκατάσταση των φυσικών μηχανισμών αυτοΐασης, με τους οποίους η φύση προίκισε τον ανθρώπινο οργανισμό, μπορούμε να ελπίζουμε σε καλύτερη υγεία. Μέσα από την εξέλιξη των διαγνωστικών μεθόδων, αλλά και των γνώσεων μας για το πώς λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα, η ιατρική εξελίσσεται και εμβαθύνει την κατανόησή της προς το θαύμα της φύσης με όλο και περισσότερο σεβασμό και αποβάλλει την έπαρση που τη χαρακτήριζε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα.

Στην Υγειά Σας!

Αναδημοσίευση από την επίσημη ιστοσελίδα του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά