ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ  MH ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ: Η ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ

Της Κοινωνιολόγου-Συγγραφέως,  Διονυσίας Τριπολίτου

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που διαπιστώνονται στις ανθρώπινες σχέσεις, σε όλα τα κοινωνικά και επαγγελματικά επίπεδα, είναι αυτό της εξάρτησης.

Μέσα από την μέθοδο της Συναλλακτικής Ανάλυσης θα σας παραθέσω την έρευνα μου, η οποία είναι ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου μου υπό έκδοση: «Είσαι αυτός που θέλεις ή αυτός που έμαθες να είσαι; – Τα στερεότυπα και η επιρροή τους στην καθημερινότητά μας».

Θα ξεκινήσω με μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Ο Πρόεδρος: «Τι ώρα είναι;»
Απάντηση    : «Η ώρα που θέλετε, κύριε Πρόεδρε».

Ζητείστε σ’ ένα παιδί το όνομά του και η απάντηση θα δοθεί από την μητέρα του, έτσι συμβαίνει πολύ συχνά.

Κάντε μία ερώτηση όσον αφορά στα οικονομικά μίας οικογένειας στην σύζυγο, και θα δείτε ότι συχνά απαντά ο άνδρας αντί αυτής.

Το ίδιο συμβαίνει αν ρωτήσετε έναν εργάτη παρουσία του διευθυντή, μία πληροφορία σε σχέση με την παραγωγή της ημέρας, ε λοιπόν, ο διευθυντής είναι αυτός που θα απαντήσει.

Αυτές οι παρόμοιες περιπτώσεις μπορούν να είναι ένα σημάδι της ιδιαίτερης σχέσης που ονομάζεται συμβιωτική.

Α. Η ΣΧΕΣΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ

Μία σχέση ανάμεσα σε δύο άτομα μπορεί να είναι μία σχέση αυτονομίας. Τα δύο άτομα είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και βάζουν από κοινού τα έσοδά τους.

Η ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ σχέση είναι η σχέση,  όπου τα δύο άτομα είναι κυριολεκτικά εξαρτημένα το ένα από το άλλο.

Υπάρχει ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ όταν δύο ή περισσότερα πρόσωπα συμπεριφέρονται σαν να ήταν όλα μαζί ένα άτομο. Πράγματι κανένα από τα δύο άτομα δεν λειτουργεί με τις τρεις καταστάσεις του ΕΓΩ του, και κανένα απ’ αυτά δεν είναι αυτόνομα.

Β. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗΣ

Το χαρακτηριστικό της «συμβιωτικής» που αφορά την σχέση ανάμεσα σε δύο άτομα είναι ότι οι περισσότερες Συναλλαγές τους είναι «παράλληλες»: ΓΟΝΕΑΣ- ΠΑΙΔΙ:

α) η επιβίωση του κάθε ατόμου εξαρτάται απ’ αυτήν του άλλου.
π.χ.: – Μία επιχείρηση που έχει δυσκολίες με την αποχώρηση του  Προέδρου της, λόγω σύνταξής του.- Ένας πρόεδρος που αυτοκτονεί λόγω του ότι έπεσε έξω η επιχείρηση.

β) Το άτομο μπορεί να εντοπίσει ότι είναι εγκλωβισμένο μέσα σε μία «συμβιωτική σχέση», από την στιγμή που θα ταυτίσει τον εαυτό του με κάποιον ή με κάτι που δεν είναι και που ουσιαστικά δεν θα ήθελε να κάνει.

π.χ.:- Ένας υπάλληλος που υποστηρίζει, μέχρι και τα πιο σοβαρά λάθη του διευθυντή του. -Ένας διευθυντής τομέα που απαντά στην ερώτηση που απευθύνεται σ’ έναν από τους υπαλλήλους του.

γ) Όταν δύο άτομα κάνουν ένα. Αυτό εκφράζει μεταξύ τους μία επιφανειακή ένωση, που αντιπροσωπεύεται αποτελεσματικά. Συνολικά έχουν σχέση ανάμεσα τους μόνο τρεις Καταστάσεις του ΕΓΩ.

Στην Συμβιωτική

Ενώ στην σχέση αυτονομίας

δ) Η «Συμβιωτική Σχέση» είναι βασικά μία σχέση ΓΟΝΕΑ-ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙ  και αποκλείει τις ικανοποιητικές συναλλαγές ΓΟΝΕΑ-ΓΟΝΕΑ, ΓΟΝΕΑ-ΕΝΗΛΙΚΑ, ΕΝΗΛΙΚΑ-ΕΝΗΛΙΚΑ, και ΠΑΙΔΙ-ΠΑΙΔΙ.

Σε μία «συμβιωτική σχέση», μόνο δύο τύποι συναλλαγών είναι δυνατοί μεταξύ των ενεργοποιημένων Καταστάσεων του ΕΓΩ: ΓΟΝΕΑΣ-ΠΑΙΔΙ, ΕΝΗΛΙΚΑΣ-ΠΑΙΔΙ.

Π.χ.: Η «συμβιωτική σχέση» μεταξύ ενός αυταρχικού διευθυντή και ενός προσαρμοσμένου υπαλλήλου εμφανίζεται σχηματικά ως εξής:

ε) Η σκέψη και ο συλλογισμός του ΕΝΗΛΙΚΑ παίζει έναν πολύ μικρό ρόλο στην «συμβιωτική», διότι ο ΕΝΗΛΙΚΑΣ είναι πάντα «μολυσμένος».

Οι συναλλαγές Ε-Ε είναι δυνατές είτε κάτω από το έλεγχο του ΓΟΝΕΑ είτε κάτω από τον έλεγχο του Προσαρμοσμένου ΠΑΙΔΙΟΥ.

Γ. Η ΑΝΤΙΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ

Η ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ είναι μία σχέση με «εύθραυστη ισορροπία». Της χρειάζεται λοιπόν αντίβαρο. Το βρίσκει με δύο τρόπους:

1.    Η αντισυμβιωτική σχέση που ισορροπεί την συμβιωτική σχέση:

Π.χ.: ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ – ως προς τον επαγγελματικό και οικονομικό τομέα, ο σύζυγος παίζει τον ρόλο του ΓΟΝΕΑ και του ΕΝΗΛΙΚΑ, και η γυναίκα περιορίζεται στον ρόλο του Εξαρτημένου ΠΑΙΔΙΟΥ.

Π.χ.: ΑΝΤΙΣΥΜΒΙΩΤΙΚΗ -Ως προς την οικογενειακή ζωή, συνήθως ο άνδρας συμπεριφέρεται σαν το πιο εξαρτημένο από τα παιδιά της γυναίκας του.

2.    Η Συμβιωματική αλυσίδα που μεταβιβάζει την ανισορροπία:

Δ. ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ-ΥΠΕΡΤΙΜΗΣΗ

Στα ενήλικα άτομα η «συμβιωτική» εκφράζεται με μία «φανταστική εξάρτηση» και όχι πλέον με μία «πραγματική εξάρτηση» όπως συμβαίνει στην παιδική ηλικία. Πράγματι το μικρό παιδί εξαρτάται από φυσικής πλευράς (ΠΑΙΔΙ), από πρακτικής πλευράς (ΕΝΗΛΙΚΑΣ), και από κοινωνικής πλευράς (ΓΟΝΕΑΣ), από τα άτομα που ασχολήθηκαν μαζί του.

Αυτή η πραγματική εξάρτηση εκφράζεται λοιπόν από μία «συμβιωτική σχέση» χωρίς μόλυνση.

Κατάσταση εξάρτησης (περασμένη-πραγματική)

Αντίθετα η «ψυχολογική εξάρτηση» ενός μεγάλου ατόμου σε σχέση μ’ ενός άλλου είναι «φανταστική». Προϋποθέτει την ύπαρξη «μολύνσεων» και «αποκλεισμών» στις Καταστάσεις του Εγώ, στα άτομα που είναι σε «συμβιωτική σχέση».

Έτσι ένας υπάλληλος που είναι σε «συμβιωτική σχέση», «παραλύει» στην εργασία του μόλις βρεθεί απέναντι στον διευθυντή του, εφόσον έχει την εντύπωση πως ο διευθυντής του τα ξέρει όλα και κείνος δεν ξέρει τίποτα. Από κει και πέρα, υποτιμά τις ικανότητές του και υπερτιμά αυτές του διευθυντή του.

Φαίνεται ξεκάθαρα πως αυτός ο υπάλληλος περιορίζεται με την φαντασία του μέσα στον τύπο σχέσης που έζησε με τον πατέρα του όταν ήταν παιδί.

Η περίπτωση δεν είναι σπάνια ως προς τις σχέσεις γονέα-παιδιού, ανάμεσα σε διευθυντές και υπαλλήλους και είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε έμφαση στις «λέξεις» πατέρας, και διευθυντής.

Εάν η σχέση είναι σχέση αυτονομίας, ο υπάλληλος του παραδείγματος μας θα έλεγε: «γνωρίζω κάποια πράγματα και ο διευθυντής μου επίσης».

Π.χ.: – Έχω πανεπιστημιακές γνώσεις και κείνος έχει εμπειρίες.
– Είμαι δημιουργικός και κείνος δυναμικός.

Έτσι δεν θα υποτιμούσε ούτε τον εαυτό του, αλλά ούτε και του διευθυντή του. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα έβγαζε καλύτερα αποτελέσματα από την αμοιβαία συνεργασία μέσα σ’ ένα συλλογικό πνεύμα.

Καμία Κατάσταση του ΕΓΩ δεν θα αποκλειόταν από την σχέση τους και θα συμπεριλάμβανε όλες τις μορφές συναλλαγής.

Είναι δυνατόν να Υπερτιμηθεί (ή να Υπερτιμηθεί):

1- Ένα πρόβλημα
π.χ: – Αυτό δεν είναι πρόβλημα.
– Εάν είναι το μόνο πρόβλημά σας, μην παραπονιέστε!

2- Μία λύση
π.χ.: – Αυτή η λύση δεν είναι εφικτή.
– Μα αν ήταν δυνατόν θα το είχαμε κάνει.

3- Η δυνατότητα να επιλυθεί ένα πρόβλημα
π.χ.: – Τα πράγματα ήταν πάντα έτσι.
– Ξέρετε ότι δεν εξαρτάται από μας.
– Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε γι αυτό.

4- Ένα άτομο ή κάποια άλλη Κατάσταση του ΕΓΩ
π.χ.: – Να σκέφτεστε πρώτα, και να μην κάνετε ανόητες ερωτήσεις!
-Βλέπετε πάντα προβλήματα εκεί που δεν υπάρχουν.

Θα παρατηρήσουμε ότι κάθε υποτίμηση ή υπερτίμηση εκφράζεται με «χιαστές συναλλαγές»:

Π.χ.:    ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ της διαίσθησης. (ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΠΑΙΔΙ)

Π.χ.: ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ της ΛΟΓΙΚΗΣ (ΕΝΗΛΙΚΑΣ)

Π.χ.: ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ του ηθικού διδάγματος (ΓΟΝΕΑΣ)

Εάν ένα άτομο έχει υποτιμηθεί επανειλημμένως, κινδυνεύει ν’ αφομοιώσει την υποτίμηση και να αποκλείσει μία Κατάσταση του ΕΓΩ.

Η υποτίμηση δεν διορθώνει την συμπεριφορά του ατόμου, αλλά την τροποποιεί βίαια, παρασύροντας μία εσωτερική διαίρεση και μία διατάραξη στην λειτουργία της Κατάστασης του ΕΓΩ, που σημαδεύτηκε.

Ε. ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΑΘΗΤΙΚΕΣ ΦΟΡΜΟΥΛΕΣ

Όπως είδαμε, ο ΕΝΗΛΙΚΑΣ παίζει πολύ λίγο ρόλο στην «συμβιωτική». Άρα, η «συμβιωτική» εκδηλώνεται επίσης με την μη-λύση των προβλημάτων, δηλ. την παθητικότητα. Υπάρχουν τέσσερις μορφές συμπεριφορικής παθητικότητας, που συνδέονται με την λύση ενός προβλήματος:

1.    να μην κάνει κάποιος τίποτα.

2.    Να υπέρ-προσαρμόζεται.

3.    Η αναταραχή.

4.    Η ανικανότητα ή η βιαιότητα.

Αν κάποιος καταφέρει να βγει από μία μορφή παθητικότητας, τις περισσότερες φορές θα μετακυλήσει σε κάποια άλλη από τις τρεις.

Η υπέρ-προσαρμοστικότητα θεωρείται μία μορφή παθητικότητας μέσα στην οποία η ενέργεια είναι «καναλισαρισμένη». Είναι επίσης η μορφή παθητικότητας που δίνει την δυνατότητα να περάσει το άτομο στην πραγματική στάση λύσης του προβλήματος.

Η αλλαγή του ατόμου μπορεί να γίνει:

1.    Εντοπίζοντας τις συμβιωτικές σχέσεις.

2.    Εντοπίζοντας τις υποτιμήσεις και υπερτιμήσεις μέσα στις σχέσεις του.

3.    Εντοπίζοντας τις παθητικές φόρμουλες που συντηρεί και να τις αντιστρέψει σε δημιουργικότητα.

4.    Αναπτύσσοντας και βάζοντας σε εφαρμογή μία ενέργεια μεταμόρφωσης που θα του επιτρέψει μία «αυτόνομη»σχέση, με ανοιχτές επικοινωνίες. Μια σχέση   αποτελεσματική και αξιόλογη για τον ίδιο και για τους άλλους. Μια σχέση που θα αποδέχεται την δυνατότητα ανάπτυξης και του εαυτού του και των άλλων και που θα βιώνει μέσα στο ίδιο πλαίσιο το πραγματικό νόημα της ζωής.

©Typologos.com 2012